cuentos andinos

Relatos sobre nuestras costumbres

Aya taki

(Los velorios y los entierros)

Patacancha wayq’u ayllu llaqtakunapiqa wañuktaqa huk p’unchaw hunt’a velankupuniy. P’unchawpiqa huñunakunku ayllu masikuna, hinan chaypi wakchataqa yanapanku ima atisqankuwan mana mich’akuspa p’anapachinankupaq.

Wañusqa mallinankupaq, achachinankupaq imana, kikin ayllu masinkunawan rurankuman, manan huk mana riqsisqakunaqa p’achaysinkumanchu; paykunallan sumaq q’apaq yurakunawan mayllinku, chaynataqmi munakuywan allin musuq p’achawan p’achallipunku, wañuqtin ñawpa ayllunkunawan tupaykunanpaq.

Velakuypiqa hinan aqhachata upyaykuspa tiyapaysinku, kukachankuta hallpaykuspa; chayllamanmi takiyta qallarinku Aya Taki nisqata tukuy sunqukuwan, waqayuspa, wañuqpa ima rurasqanta yuyarispa.

¡Ay urpillay!, ¡Ay sunqullay!

Maytan ripunki

Maytan chinkanki;

Pimantaq kunanri saqiyuwachkanki,

¡Ay taytallay!, ¡Ay mamallay!

Llakiyta apaychis…

Chay hinata velada p’unchawqa pasan; chay qhipatataqmi wañusqataqa p’ampanan pampaman apapunku. Wañuqmi ñawpaqta aya pakanamanqa haykunan, mana pipas ñawpayunmanchu; ñawpaykunkunman chayqa, chay ñawpaykuqmi wañurunman.

Manaraq pakayuspankuqa, pasanka ayap ayllunkuna paywan rimarin, chaymantataq marq’anayukunku waqayuspa. Kaqllataqmi wakinkuna wayuqtapas marq’ariyukunku. Kay hina p’anpanakuyqa kunankamapas apakuchkallanraqmi.

Cuentos sobre animales

Ch’iqllamantawan mach’aqwaymantawan

(La rana y la serpiete)

Huk kutinsi ch’iqllawan mach’aqwaywan ch’iw wayq’upi askha wawakunantin tiyakusqaku, hinaspas paykunaqa sapa p’unchaw mikhuna maskhakuq purisqaku, hichaqa huk p’unchawqa manas imatapas tarisqakuchu mikhunankupaq.

Hinas huk p’unchawqa mach’aqwaypa wawakunaqa ch’iqllaq wawankunapuwan, mamankumanta chinkakuspanku pukllaq lluqsisqaku. Mach’aqwaywan ch’iqllawantaqsi ichaqa mana wawakunata tarispa maqanakuyta qallaripusqaku huchata paykuna pura tanqanakuspa, wawakunapa chinkasqanmanta. Ichaqa, mach’aqwaysi ch’iqllataqa maqayapusqa, chay p’unchawmanta pachas ch’iallakunaqa pisiyapuchkan; mach’aqwaytaqsi astawan miraripuchkan.

Chay p’unchawmantas kunanqamapas mach’aqwaywan ch’iqllawanqa anchatas ch’iminakunku. Tupaspaqa maqanakunkupunis.

Cuentos de hombre y animales

Runamantawan lima quwimantawan

(El hombre y el conejo de castilla)

Huk kutinsi runaqa chakranpi imaymanata llank’akuspa tiyakusqa. Sumaqtas sanawriyasta ch’aqchukuspa ima wiñachikusqa. Ichaqa huk wasimasin runaqa lima – quwitañataqsi uywasqa, hinas chay lima – quwiqa wasimasinpa sawriyasninta mikhurqapusqa. – imataq chakra llamk’akusqayari mikhunmanri – nispa chakrayuq runaqa ancha phiñasqa rimarin. – chay wasimasiypa lima – quwinpuni mikhurqunman karqan – nispas watupakun. Hinas phiñasqapuni wachunchinallanpaqña lima quwitaqa maskhayta qallarin. Manapuni tarispataqsi, kikin sawriyaspipuni wañunanpaq hampita churarusqa.

Lima quwiqa yapamanta rikhurimuspas, mana hampisa sawriyastaqa mikhusqachu, aswansi lechugas llamk’asqantañataq mikhuyta qallarisqa.

Ancha yuyaysapallañas lima – quwikunaqa, chaysi mana chiqnipakunachu, manachayqa chakrantintapas tukurunmansi mikhuspa, sawansi sumaqta haywariptiykiqa chikallata patallanmanta mikhun kawsakunallanpaq.